Nghi lễ Then

1. Tên gọi: Nghi lễ Then

2. Loại hình: Tập quán xã hội.

3. Địa điểm: Huyện Bắc Sơn, Bình Gia, Văn Quan, Chi Lăng, Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn.

4 Chủ thể văn hoá: Đại diện Cộng đồng dân tộc Tày huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn

.5 Miêu tả về Di sản văn hoá phi vật thể

          Nghi lễ Then là một thể loại ca nhạc tín ngưỡng của người Tày - Nùng. Mang trường ca, mang màu sắc tín ngưỡng thuật lại cuộc hành trình lên thiên giới để cầu xin Ngọc hoàng giải quyết một vấn đề gì đó cho gia chủ. Cầu cúng và thực hiện nghi lễ vòng đời của một con người gắn với sinh, lão, bệnh, tử. Âm nhạc là yếu tố xuyên suốt cuộc hát then. Nghi lễ Then có nhiều bài bản, làn điệu. Lời hát theo hình thức diễn xướng tổng hợp ca nhạc Đàn tính, múa, diễn với nhiều tình huống khác nhau. Nghi lễ Then là then văn, thầy then đảm nhiệm chức năng tổng hợp: vừa hát, tự đệm, vừa múa và diễn để thể hiện nội dung câu hát.

Nghi lễ Then do có các nội dung các nghi lễ then như: then bàn mụ, giải hạn, cầu an, mừng nhà mới, khao tổ, nối số,  chuộc hồn, cấp sắc, thăng lão...Đồ lễ phụ thuộc vào nội dung công việc nghi lễ của cuộc then, thường có rượu cúng lễ, gạo nếp,gạo tẻ, lợn, gà, vịt, các loại bánh làm bằng sản vật nông nghiệp như: bánh tái (bánh dậm ), bánh dày, oản, xôi ...Không gian thực hiện các nghi lễ then thường là trong nhà, có lễ “chuộc hồn” và “tạ mộ” làm ngoài trời.

Nghi lễ Then là một hình thức sinh hoạt văn hóa truyền thống của người Tày, ra đời và gắn bó với sự hình thành, phát triển tộc người Tày, phản ánh hiện thực đời sống xã hội người Tày. Trong đời sống xã hội người Tày, then có nhiều giá trị văn hóa: Then phản ánh hiện thực xã hội ở các giai đoạn lịch sử, phản ánh thế giới tâm linh của các giá trị gia đình truyền thống; đồng thời còn sự tích hợp những giá trị văn hóa nghệ thuật đặc trưng của người Tày, tiêu biểu là nghệ thuật tạo hình, nghệ thuật biểu diễn cộng với môi trường diễn xướng mang đậm màu sắc tâm linh, thông qua các thể loại độc tấu, song tấu, hòa tấu, hỗn tấu cùng cây đàn tính...

          6. Hiện trạng Di sản văn hoá phi vật thể

          Các nghi lễ then vẫn duy trì, tiến hành quanh năm, khi gia đình có nhu cầu; hiện nay, phong tục này vẫn được duy trì tuy thường xuyên diễn ra tại địa phương. Các nghi lễ then vẫn được duy trì trong đời sống tâm linh của cư dân người Tày, là nét đẹp mang đậm bản sắc, truyền thống.

          7. Các biện pháp bảo vệ và kiến nghị:

          Các biện pháp bảo vệ: Các cơ quan chuyên môn ghi chép, sưu tầm có hệ thống các tư liệu liên quan đến loại hình (bằng các hình thức như quay phim tư liệu, ghi âm…).

          Đề xuất bảo vệ và phát huy tri thức dân gian:

          - Các tổ chức đoàn thể và chính quyền địa phương cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền đến dân nhiều hơn nữa để người dân có ý thức tham gia vào việc giữ gìn bản sắc và phát huy truyền thống dân tộc.

          8. Danh mục tài liệu có liên quan: Phiếu kiểm kê di sản văn hóa năm 2013 – Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lạng Sơn.  

Nghi lễ Lẩu Then