Tỉnh Lạng Sơn với địa hình đồi núi chiếm đến 80%, cùng với những đặc điểm về lịch sử kiến tạo địa chất, cảnh quan trong vùng Công viên địa chất (CVĐC) Toàn cầu UNESCO Lạng Sơn được tạo thành từ 5 dạng địa hình tiêu biểu là kiến tạo, xâm thực, bóc mòn, tích tụ và karst. Trong đó nổi bật hơn cả là địa hình cảnh quan karts trong giai đoạn trưởng thành tạo nên các trũng và thung lũng giữa núi (Khối đá vôi Bắc Sơn), địa hình kiến tạo dạng bồn địa trũng-kéo tách (như trũng Na Dương, thành phố Lạng Sơn) và địa hình bóc mòn, đồi núi (như khối núi Công Mẫu).

Cảnh quan Khối đá vôi Bắc Sơn, còn được gọi là nếp lồi Bắc Sơn, kéo dài theo hướng Đông bắc - Tây nam, được hình thành chủ yếu từ đá lục nguyên cacbonat-phun trào trong đại Cổ sinh Paleozoi. Dạng địa hình này tập trung chủ yếu tại 5 huyện Bắc Sơn, Chi Lăng, Hữu Lũng, Văn Quan, Bình Gia, một phần thành phố Lạng Sơn và huyện Cao Lộc. Vùng núi karst có đặc điểm phân bố và nhận dạng rõ ràng, khác biệt với các khu vực cảnh quan lân cận. Khối núi có các mức độ karst hóa khác nhau: Karst hóa rất mạnh, lâu đời, để lộ các lớp đá lục nguyên cổ hơn bên dưới, các cánh đồng karst bằng phẳng (ở Bình Gia, Văn Quan); Karst trong giai đoạn trưởng thành tạo nên núi đá vôi hình nón liên kết với nhau và những vùng trũng/lân lũng bằng phẳng khép kín. Quá trình karst hóa này đã tạo ra những cảnh quan núi đá kết hợp với thung lũng đẹp như tại các vùng ven thị trấn huyện Bắc Sơn, các xã Yên Thịnh, xã Trấn Yên, thung lũng Đồng Lâm xã Hữu Liên...

Giá trị cảnh quan karst còn biểu hiện ở hệ thống hang động đồ sộ có mật độ dày đặc trong khối núi đá vôi Bắc Sơn. Nghiên cứu ban đầu xác định trong khu vực có hang Nà Lả tại xã Liên Hội huyện Văn Quan dài hơn 4,4 km, hang Cả tại xã Thiện Tân huyện Hữu Lũng dài 3,3 km, trần hang cao đến 123 mét, hang Nàng Tiên tại xã Thượng Cường huyện Chi Lăng có cửa hang cao nhất là 512 mét so với mực nước biển. Nhiều hang động kỳ thú là kết quả của các dòng sông chảy ngầm trong quá khứ như Thẩm Khoách, Lân Lắc, hang Dơi cùng rất nhiều hang động chứa di tích khảo cổ, văn hóa, lịch sử rất có giá trị như hang Thẩm Khuyên - Thẩm Hai, hang Kéo Lèng, hang Gió, hang động Nhị - Tam Thanh…

Hố sụt Ùng Roặc, huyện Bình Gia

Hang động dưới đáy Hố sụt Ùng Roặc, huyện Bình Gia

Hang Rắn, huyện Hữu Lũng

Hang Khuôn Bồng, huyện Bắc Sơn 

Hang Ngườm Moóc, huyện Bình Gia 

Cảnh quan đồi núi phi kasrt được hình thành trong trong quá trình trầm tích-phun trào và bóc mòn sau đó lớp trầm tích lục nguyên-phun trào thành phần mafic-axit, á kiềm biến chất yếu trong đại Trung sinh (Mesozoi, cách ngày nay từ khoảng 250 đến 72 triệu năm). Dạng địa hình bóc mòn đồi núi phi karst này tập trung chủ yếu ở huyện Lộc Bình, Cao Lộc, Chi Lăng, Văn Quan và một phần các huyện/thành phố còn lại. Vùng núi có độ cao trung bình từ 200 đến 400 mét, cá biệt có các đỉnh núi cao như Công Sơn 1.541m, Mẫu Sơn 1.520m, Khau Khiêng ~ 1.080m, Chóp Chài, Khau Mòng... Nhiều vùng trong đó có địa hình cảnh quan hùng vĩ mang vẻ đẹp tự nhiên, có tiềm năng khai thác du lịch dịch vụ, thổ nhưỡng thích hợp để canh tác các loài cây đặc hữu của Lạng Sơn như hồi, quế.

Cảnh quan vùng bồn địa được hình thành từ quá trình kiến tạo tích tụ lớp trầm tích tạo nên các vùng bằng phẳng rộng lớn như Na Dương, thành phố Lạng Sơn, dọc theo các đứt gãy sông Kỳ Cùng, sông Thương, trong đó vùng thành phố Lạng Sơn được hình thành muộn hơn từ kỷ Đệ Tứ. Vùng này có độ cao trung bình 250m và địa hình tương đối bằng phẳng, là điều kiện thuận lợi để con người tập trung sinh sống và sản xuất, hình thành nên các vùng dân cư đông đúc như thành phố Lạng Sơn, thị trấn Lộc Bình, thị trấn Na Dương, thị trấn Đồng Mỏ…

Với những giá trị đa dạng và khác biệt về địa chất và cảnh quan, vùng CVĐC Toàn cầu UNESCO Lạng Sơn góp phần bảo tồn và phát huy các di sản địa chất cùng các giá trị di sản khác trong khu vực, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Tổng hợp: Phòng  Quản lý CVĐC Toàn cầu UNESCO Lạng Sơn