Ngày 17/4/2025, UNESCO chính thức công bố Danh sách 16 Công viên địa chất toàn cầu mới, trong đó có Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn, đưa tổng số Công viên địa chất toàn cầu UNESCO trong Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu của UNESCO lên 229 tại 50 quốc gia. 

Trước đó, tại phiên họp tất cả 58 quốc gia thành viên của Ban Chấp hành UNESCO đã đạt được sự đồng thuận phê duyệt 16 công viên địa chất mới, theo các khuyến nghị của Hội đồng Công viên địa chất toàn cầu UNESCO trong các cuộc họp vào tháng 9 và tháng 12/2024. 

Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn trải rộng hơn 4.800 km², bao gồm 38 điểm di sản địa chất đặc sắc trên địa bàn 8 huyện, thành phố. Đây là vùng đất hội tụ vẻ đẹp nguyên sơ của thiên nhiên cùng chiều sâu văn hóa và lịch sử đặc biệt của vùng Đông Bắc Việt Nam.

Nằm giữa những đỉnh núi đá vôi ở miền bắc Việt Nam, Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn kể một câu chuyện đáng chú ý về sự thay đổi của biển, phun trào núi lửa và hệ sinh thái đang phát triển. Công viên địa chất là một kho lưu trữ tự nhiên, lưu giữ bằng chứng về sự tiến hóa của sự sống qua nhiều thời đại. Những tảng đá lâu đời nhất của công viên cho thấy dấu vết của một đáy biển cổ đại, nơi từng là nơi sinh sống của bọ ba thùy - sinh vật biển trông giống như lớp động vật chân đốt và lớp bút đá, loài động vật biển đầu tiên sống theo bầy đàn. Khi nước biển rút đi, nó để lại các lớp đá phiến, đá sa thạch và đá vôi và cảnh quan núi lửa xuất hiện. Một trong những địa điểm địa chất đáng chú ý của Công viên địa chất là Trũng Na Dương - một vùng trũng tự nhiên mang đến cái nhìn hiếm có về môi trường Đông Nam Á cách đây khoảng 40 đến 20 triệu năm. Các hóa thạch được tìm thấy ở đây cho thấy một hệ sinh thái nhiệt đới tươi tốt, giàu thực vật và động vật, đồng thời cung cấp những hiểu biết quan trọng về cách động vật có vú di chuyển giữa các lục địa. Địa chất đặc biệt của khu vực này cũng ảnh hưởng đến nông nghiệp địa phương, với đất giàu khoáng chất hỗ trợ các loại cây trồng như Na và Hồi. Khối núi đá vôi Bắc Sơn – một dãy núi nổi bật được hình thành từ các trầm tích đáy biển cổ đại – hé lộ dấu vết của một số cư dân đầu tiên của Việt Nam, với các công cụ bằng đá, đồ tạo tác bằng gốm và các địa điểm chôn cất cung cấp cái nhìn tổng quan về cuộc sống thời tiền sử.

Công viên địa chất là nơi sinh sống của nhiều nhóm dân tộc khác nhau bao gồm người Kinh, Nùng, Tày và Dao, những người duy trì ngôn ngữ, nghề thủ công và truyền thống độc đáo. Trung tâm của đời sống tâm linh của khu vực là Đạo Mẫu, tín ngưỡng thờ Mẫu, kết hợp âm nhạc, hầu đồng và kể chuyện để tôn vinh các vị thần được cho là cai quản các cõi trời, đất, núi, rừng và nước. Truyền thống văn hóa phong phú của Lạng Sơn vẫn tiếp tục cho đến ngày nay trong các lễ hội sôi động, trang phục truyền thống và nghệ thuật dân gian như hát Then, được mô tả giống như nhịp điệu của thần tiên và đàn tính. Tín ngưỡng thờ Mẫu và hát Then đều được ghi vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO. Các tập tục văn hóa này, được truyền qua nhiều thế hệ, vẫn là trung tâm của bản sắc cộng đồng địa phương. 

Thời gian qua Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch tỉnh Lạng Sơn tích cực hợp tác với các đơn vị tư vấn, chuyên gia tiến hành khảo sát, đánh giá tiềm năng hình thành các sản phẩm du lịch địa chất (thám hiểm hang động, hố sụt, trekking,…), hướng tới công bố tại Lễ đón nhận Bằng chứng nhận Danh hiệu Công viên địa chất Toàn cầu UNESCO. 

Một số hình ảnh du lịch thám hiểm hang động, hố sụt vùng Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn

Phạm Hương