Công viên địa chất (tiếng Anh: Geopark) là một khu vực tự nhiên, độc đáo, có ranh giới rõ ràng, trong đó chứa đựng một tập hợp các di sản địa chất có giá trị khoa học, phân bố trong phạm vi nhất định, hài hòa với cảnh quan thiên nhiên, đồng thời chứa đựng các giá trị về đa dạng sinh học, khảo cổ, lịch sử, văn hóa xã hội và có diện tích thích hợp để phát triển kinh tế địa phương, thông qua hình thức phát triển du lịch và các dịch vụ phụ trợ khác. Một công viên địa chất quốc gia khi có đủ điều kiện sẽ được UNESCO công nhận là Công viên địa chất toàn cầu. 

Tính đến 2024 đã có 213 công viên địa chất thuộc 49 quốc gia là thành viên của Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu UNESCO, dự kiến trong tương lai sẽ có khoảng 500 khu vực trên thế giới mang danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu. Vào ngày 08/9/2024, trong khuôn khổ Hội nghị Quốc tế lần thứ 8 Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu UNESCO khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, Phiên họp Hội đồng Công viên địa chất toàn cầu UNESCO đã tiến hành đánh giá và biểu quyết, 100% các thành viên đã thống nhất công nhận Công viên địa chất Lạng Sơn Lạng Sơn là Công viên địa chất Lạng Sơn toàn cầu UNESCO. Năm 2025, tỉnh Lạng Sơn sẽ chính thức đón nhận Bằng chứng nhận danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn tại nước Cộng hoà Chi Lê. 

Trải dài trên lãnh thổ rộng lớn 4.849 km2, Công viên địa chất Lạng Sơn là viên ngọc ẩn mình trong vùng núi phía Bắc Việt Nam. Đó là một minh chứng sống động, gói gọn trong những cảnh quan đa dạng của nó hành trình trải qua 500 triệu năm tiến hóa của sự sống. Từ vùng biển cổ xưa và vùng đất núi lửa đến rừng gỗ nghiến, mỗi mặt của Công viên địa chất đều kể một câu chuyện độc đáo. Công viên địa chất là một tấm thảm rực rỡ về sự đa dạng sắc tộc, với những đóng góp về phong tục và truyền thống độc đáo của mỗi nhóm dân tộc. Đời sống tâm linh của Công viên địa chất bắt nguồn sâu xa từ Đạo Mẫu, một tín ngưỡng thờ Mẫu được UNESCO công nhận. Sự kết hợp hài hòa giữa lịch sử tự nhiên, đa dạng văn hóa và truyền thống tâm linh khiến Công viên địa chất Lạng Sơn trở thành một điểm đến độc đáo để tìm hiểu, khám phá. Nó được coi là ngọn hải đăng cho sự phát triển bền vững, là sự tôn vinh khả năng phục hồi của thiên nhiên và văn hóa.

Tuyến du lịch Công viên địa chất Lạng Sơn số 01:  Khám phá tàn tích của một đại dương đã tuyệt chủng, tiếng gầm rú của những ngọn núi lửa cổ xưa và tiếng ngựa hí từ một thung lũng hoang dã. Tìm sự bình yên trong những ngôi đền, cây cối và cánh đồng vang vọng sự vĩnh hằng. Chiêm ngưỡng cửa ải Chi Lăng hùng vĩ bất diệt, chứng kiến chuyến bay của những loài động vật đầu tiên từ biển lên trời và bày tỏ lòng kính trọng tại Đền thờ Thánh Mẫu Thượng Ngàn Bắc Lệ. Cuộc thám hiểm này là sự kết hợp của lịch sử, thiên nhiên và tâm linh. 

Thung lũng thần tiên Đồng Lâm (xã Hữu Liên, huyện Hữu Lũng)

Tiếng vó ngựa trong thung lũng hoang

Thung lũng Đồng Lâm có diện tích hơn 100ha nằm sâu trong Khối đá vôi Bắc Sơn, được bao bọc bởi thảm rừng nguyên sinh của khu bảo tồn thiên nhiên Hữu Liên với hệ động, thực vật đặc hữu phong phú. Suối Đồng Trên bắt nguồn  từ xã Hữu Lễ (huyện Văn Quan) chảy ngầm dưới chân đèo Cà chia nước giữa hai huyện Bắc Sơn và Hữu Lũng, qua xã Hữu Liên đổ vào thung lũng Đồng Lâm trước khi chảy  ra sông Trung ở rìa Tây Nam của Khối đá vôi Bắc Sơn, cách thung lũng Đồng Lâm khoảng 10km. Thung lũng bị ngập hoàn toàn trong mùa mưa và người dân chỉ có thể đi lại bằng bè mảng. Đến mùa xuân, nơi đây  trở thành cánh đồng cỏ xanh ngắt như một thảo nguyên với những đàn ngựa được chăn thả tự do.Tại đây du khách sẽ tìm thấy một nơi nghỉ ngơi yên tĩnh, không khí trong lành, tận hưởng sự thư giãn trước khi trở lại cuộc sống bề bộn thường nhật. Những ai có thêm thời gian và muốn trải nghiệm văn hóa bản địa có thể tiếp tục theo đường mòn dọc suối đi qua những tán rừng nguyên sinh để đến bản người Dao thôn Lân Châu với rất nhiều nét văn hóa đặc sắc như trang phục, phong tục tập quán và các bài thuốc cổ truyền từ cây cỏ. 

Thung lũng thần tiên Đồng Lâm (Điểm du lịch số 04 của Công viên địa chất Lạng Sơn) thuộc xã Hữu Liên, Hữu Lũng, Lạng Sơn. Nơi đây cách Hà Nội 130km, Khu vực có diện tích 100 ha, nổi tiếng bởi vẻ đẹp yên bình với những vách núi đá vôi hoang sơ, đồng cỏ xanh mướt. Với vẻ đẹp hoang sơ và hùng vĩ, là một điểm đến hấp dẫn cho những người yêu thích thể thao ngoài trời và muốn khám phá thiên nhiên tuyệt đẹp của Việt Nam.

Đồng Lâm mỗi mùa mang một vẻ đẹp riêng. Mùa cạn (từ tháng 9 năm trước tới tháng 3 năm sau), thảo nguyên xanh ngát, đẹp nên thơ. Mùa nước ngập (từ tháng 4 đến tháng 8), Đồng Lâm trở thành nơi lý tưởng để du khách trải nghiệm cưỡi ngựa, chèo thuyền Kayak, đi bè mảng...

Trong mùa nước nổi, khung cảnh của thảo nguyên Đồng Lâm trở nên thú vị và sống động hơn bao giờ hết. Nơi đây tràn đầy nước tạo thành lòng hồ mênh mông và ngút ngàn.

Cảnh sắc tràn ngập sự tươi tắn và sức sống. Những dãy núi bao quanh thảo nguyên tạo nên bức tranh hùng vĩ và thơ mộng. Một bầu không khí trong lành và tươi mát len lỏi khắp không gian, mang lại sự thư thái và yên bình cho du khách.

Trong mùa nước nổi, một hoạt động đặc biệt đã thu hút sự chú ý của nhiều du khách và đam mê thể thao mạo hiểm, đặc biệt độ tháng 7- tháng 10 là mùa nước thích hợp chèo thuyền Kayak trên thảo nguyên Đồng Lâm.

Phòng Quản lý Công viên địa chất Lạng Sơn (Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch tỉnh Lạng Sơn)