Công viên địa chất (tiếng Anh: Geopark) là một khu vực tự nhiên, độc đáo, có ranh giới rõ ràng, trong đó chứa đựng một tập hợp các di sản địa chất có giá trị khoa học, phân bố trong phạm vi nhất định, hài hòa với cảnh quan thiên nhiên, đồng thời chứa đựng các giá trị về đa dạng sinh học, khảo cổ, lịch sử, văn hóa xã hội và có diện tích thích hợp để phát triển kinh tế địa phương, thông qua hình thức phát triển du lịch và các dịch vụ phụ trợ khác. Một công viên địa chất quốc gia khi có đủ điều kiện sẽ được UNESCO công nhận là Công viên địa chất toàn cầu. 

Tính đến 2024 đã có 213 công viên địa chất thuộc 49 quốc gia là thành viên của Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu UNESCO, dự kiến trong tương lai sẽ có khoảng 500 khu vực trên thế giới mang danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu. Vào ngày 08/9/2024, trong khuôn khổ Hội nghị Quốc tế lần thứ 8 Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu UNESCO khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, Phiên họp Hội đồng Công viên địa chất toàn cầu UNESCO đã tiến hành đánh giá và biểu quyết, 100% các thành viên đã thống nhất công nhận Công viên địa chất Lạng Sơn Lạng Sơn là Công viên địa chất Lạng Sơn toàn cầu UNESCO. Năm 2025, tỉnh Lạng Sơn sẽ chính thức đón nhận Bằng chứng nhận danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn tại nước Cộng hoà Chi Lê. 

Trải dài trên lãnh thổ rộng lớn 4.849 km2, Công viên địa chất Lạng Sơn là viên ngọc ẩn mình trong vùng núi phía Bắc Việt Nam. Đó là một minh chứng sống động, gói gọn trong những cảnh quan đa dạng của nó hành trình trải qua 500 triệu năm tiến hóa của sự sống. Từ vùng biển cổ xưa và vùng đất núi lửa đến rừng gỗ nghiến, mỗi mặt của Công viên địa chất đều kể một câu chuyện độc đáo. Công viên địa chất là một tấm thảm rực rỡ về sự đa dạng sắc tộc, với những đóng góp về phong tục và truyền thống độc đáo của mỗi nhóm dân tộc. Đời sống tâm linh của Công viên địa chất bắt nguồn sâu xa từ Đạo Mẫu, một tín ngưỡng thờ Mẫu được UNESCO công nhận. Sự kết hợp hài hòa giữa lịch sử tự nhiên, đa dạng văn hóa và truyền thống tâm linh khiến Công viên địa chất Lạng Sơn trở thành một điểm đến độc đáo để tìm hiểu, khám phá. Nó được coi là ngọn hải đăng cho sự phát triển bền vững, là sự tôn vinh khả năng phục hồi của thiên nhiên và văn hóa.

Tuyến du lịch Công viên địa chất Lạng Sơn số 01:  Khám phá tàn tích của một đại dương đã tuyệt chủng, tiếng gầm rú của những ngọn núi lửa cổ xưa và tiếng ngựa hí từ một thung lũng hoang dã. Tìm sự bình yên trong những ngôi đền, cây cối và cánh đồng vang vọng sự vĩnh hằng. Chiêm ngưỡng cửa ải Chi Lăng hùng vĩ bất diệt, chứng kiến chuyến bay của những loài động vật đầu tiên từ biển lên trời và bày tỏ lòng kính trọng tại Đền thờ Thánh Mẫu Thượng Ngàn Bắc Lệ. Cuộc thám hiểm này là sự kết hợp của lịch sử, thiên nhiên và tâm linh.

Homestay Sơn Thủy (xã Hữu Liên, huyện Hữu Lũng)

Tiếng vọng từ đại dương đã mất tích

Trải qua hàng trăm triệu năm (360 triệu năm đến 260 triệu năm cách ngày nay) yên ả trong điều kiện biển nông, ấm áp, hình thành nên tầng đá vôi dày hàng nghìn mét. Trong khoảng 10 triệu năm tiếp theo (260 triệu năm đến 250 triệu năm), bối cảnh địa chất, cổ môi trường trở nên vô cùng biến động, hình thành nên những tập đá mỏng, thành phần đa dạng. Vùng CVĐC Lạng Sơn có lúc đã trở thành đất liền; đá vôi bị hòa tan, rửa lũa, để lại những tàn tích giầu nhôm không tan, được biết đến dưới tên gọi bauxit. Có lúc vùng CVĐC lại bị ngập trong nước biển, để lại những tập đá vôi có thành phần, chiều dày khác nhau nhưng vẫn rất giàu các giống loài sinh vật biển, như Trùng thoi, San hô bốn tia, Tay cuộn, Hai mảnh vỏ, Ốc, Cúc đá, Bọ ba thùy, Động vật dạng rêu… Nhưng đó cũng mới chỉ là tín hiệu cảnh báo về một trong những sự kiện địa chất lớn nhất và mạnh mẽ nhất toàn cầu, được biết đến trong địa chất học như là sự kiện Permi-Trias (P/T), khi hơn 80% giống loài sinh vật biển bị tuyệt diệt, nhường chỗ cho những loài mới xuất hiện một cách rất chậm chạp sau đó.

Phòng Quản lý Công viên địa chất Lạng Sơn (Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch tỉnh Lạng Sơn)