Ngày 17/4/2025, UNESCO chính thức công bố Danh sách 16 Công viên địa chất (CVĐC) toàn cầu mới, trong đó có CVĐC toàn cầu UNESCO Lạng Sơn, đưa tổng số CVĐC toàn cầu UNESCO trong Mạng lưới CVĐC toàn cầu của UNESCO lên 229 tại 50 quốc gia. 

Trước đó, tại phiên họp tất cả 58 quốc gia thành viên của Ban Chấp hành UNESCO đã đạt được sự đồng thuận phê duyệt 16 CVĐC mới, theo các khuyến nghị của Hội đồng CVĐC toàn cầu UNESCO trong các cuộc họp vào tháng 9 và tháng 12/2024. 

Nằm giữa những đỉnh núi đá vôi ở miền bắc Việt Nam, CVĐC toàn cầu UNESCO Lạng Sơn kể một câu chuyện đáng chú ý về sự thay đổi của biển, phun trào núi lửa và hệ sinh thái đang phát triển. CVĐC là một kho lưu trữ tự nhiên, lưu giữ bằng chứng về sự tiến hóa của sự sống qua nhiều thời đại. Những tảng đá lâu đời nhất của công viên cho thấy dấu vết của một đáy biển cổ đại, nơi từng là nơi sinh sống của bọ ba thùy - sinh vật biển trông giống như lớp động vật chân đốt và lớp bút đá, loài động vật biển đầu tiên sống theo bầy đàn. Khi nước biển rút đi, nó để lại các lớp đá phiến, đá sa thạch và đá vôi và cảnh quan núi lửa xuất hiện. Một trong những địa điểm địa chất đáng chú ý của CVĐC là Trũng Na Dương - một vùng trũng tự nhiên mang đến cái nhìn hiếm có về môi trường Đông Nam Á cách đây khoảng 40 đến 20 triệu năm. Các hóa thạch được tìm thấy ở đây cho thấy một hệ sinh thái nhiệt đới tươi tốt, giàu thực vật và động vật, đồng thời cung cấp những hiểu biết quan trọng về cách động vật có vú di chuyển giữa các lục địa. Địa chất đặc biệt của khu vực này cũng ảnh hưởng đến nông nghiệp địa phương, với đất giàu khoáng chất hỗ trợ các loại cây trồng như Na và Hồi. Khối núi đá vôi Bắc Sơn – một dãy núi nổi bật được hình thành từ các trầm tích đáy biển cổ đại – hé lộ dấu vết của một số cư dân đầu tiên của Việt Nam, với các công cụ bằng đá, đồ tạo tác bằng gốm và các địa điểm chôn cất cung cấp cái nhìn tổng quan về cuộc sống thời tiền sử.

CVĐC là nơi sinh sống của nhiều nhóm dân tộc khác nhau bao gồm người Kinh, Nùng, Tày và Dao, những người duy trì ngôn ngữ, nghề thủ công và truyền thống độc đáo. Trung tâm của đời sống tâm linh của khu vực là Đạo Mẫu, tín ngưỡng thờ Mẫu, kết hợp âm nhạc, hầu đồng và kể chuyện để tôn vinh các vị thần được cho là cai quản các cõi trời, đất, núi, rừng và nước. Truyền thống văn hóa phong phú của Lạng Sơn vẫn tiếp tục cho đến ngày nay trong các lễ hội sôi động, trang phục truyền thống và nghệ thuật dân gian như hát Then, được mô tả giống như nhịp điệu của thần tiên và đàn tính. Tín ngưỡng thờ Mẫu và hát Then đều được ghi vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO. Các tập tục văn hóa này, được truyền qua nhiều thế hệ, vẫn là trung tâm của bản sắc cộng đồng địa phương.

Hình thành các Con đường mòn địa chất trong vùng CVĐC toàn cầu UNESCO Lạng Sơn góp phần tạo ra sản phẩm du lịch khác biệt, tạo động lực cho sự phát triển du lịch bền vững. Thời gian qua Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch tỉnh Lạng Sơn đã hợp tác với các đơn vị tư vấn, chuyên gia tiến hành khảo sát, đánh giá tiềm năng hình thành các Con đường mòn địa chất (Geotrail), Con đường di sản CVĐC (CVĐC) Toàn cầu UNESCO Lạng Sơn chào mừng Lễ đón nhận Bằng chứng nhận Danh hiệu CVĐC Toàn cầu UNESCO, công bố các sản phẩm du lịch địa chất (thám hiểm hang động, hố sụt, Con đường mòn địa chất, Con đường di sản,…) tại Lễ đón nhận Bằng chứng nhận Danh hiệu CVĐC Toàn cầu UNESCO. 

Mục đích khảo sát, xác định vị trí lắp biển, chiếu nghỉ, khu vực checkin; biên tập thông tin, câu chuyện kể; tiến hành phát quang, kê đá hộc, chiếu nghỉ dọc các Con đường mòn địa chất (Geotrail), Con đường di sản, gồm:

 Con đường mòn địa chất (Geotrail) CVĐC Toàn cầu UNESCO Lạng Sơn “Hành trình đến với Trái tim Hồ Lân Ty”, xã Yên Thịnh, huyện Hữu Lũng (Rừng đặc dụng Hữu Liên). 

Con đường mòn địa chất (Geotrail)“Kỳ vĩ Sống Khủng long - Đỉnh Phja Pò vùng CVĐC Toàn cầu UNESCO Lạng Sơn” -  Khu du lịch Mẫu Sơn.

Con đường mòn địa chất (Geotrail) “Thì thầm Hoa Đỗ Quyên - Đỉnh Phja Mè vùng CVĐC Toàn cầu UNESCO Lạng Sơn” - Khu du lịch Mẫu Sơn.

 Con đường mòn địa chất (Geotrail) CVĐC Toàn cầu UNESCO Lạng Sơn “Hành trình đến với Hố sụt Thẩm Lũm” (kết nối từ Cửa Hang Ngườm Moóc đến Hố sụt Thẩm Lũm, xã Mông Ân, huyện Bình Gia).

Con đường mòn địa chất (Geotrail) “Hành trình đến với Viên ngọc quý của CVĐC Toàn cầu UNESCO Lạng Sơn” tại Thôn Khuôn Bồng, xã Vũ Lễ, huyện Bắc Sơn (có Hang Khuôn Bồng dài gần 1,5 km đẹp kỳ vĩ).

 Con đường mòn địa chất (Geotrail) CVĐC Toàn cầu UNESCO Lạng Sơn “Hành trình đến với ngôi bí ẩn mang tên Hạnh Phúc” (kết nối từ trung tâm xã Yên Sơn đến Thôn Lân Nóng, xã Yên Sơn, huyện Hữu Lũng, đến Làng Hao, xã Vạn Linh, huyện Chi Lăng). 

Con đường di sản CVĐC Toàn cầu UNESCO Lạng Sơn trên địa bàn huyện Chi Lăng.

(Tận dụng các đường mòn đã có sẵn, chỉ kê thêm đá hộc hoặc ghép ván/gỗ để đi lại thuận tiện – không bê tông hoá/xây dựng các công trình kiên cố), làm ghế ngồi, chiếu nghỉ bằng đá hoặc gỗ thân thiện với môi trường, trồng cây, hoa dọc hành trình khám phá Con đường mòn)

Việc công nhận CVĐC Lạng Sơn là CVĐC toàn cầu UNESCO có ý nghĩa rất quan trọng cho phát triển du lịch bền vững của tỉnh, kết nối Lạng Sơn với các đối tác trong mạng lưới CVĐC toàn cầu UNESCO, đóng góp thiết thực cho các mục tiêu phát triển bền vững chung. CVĐC toàn cầu UNESCO Lạng Sơn sở hữu những giá trị độc đáo, tiêu biểu, nổi bật, có thể đóng góp, bổ sung quan trọng vào chương trình bảo tồn và phát huy giá trị của hệ thống CVĐC toàn cầu.

Phạm Hương tổng hợp – Phòng Quản lý CVĐC toàn cầu UNESCO Lạng Sơn (Trung tâm Xúc tiến Đầu tư,