1. Xác định danh hiệu và cơ sở pháp lý quản lý bảo vệ Công viên địa chất

1.1. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020

- Tại Điểm c), Khoản 2, Điều 20 của Luật Bảo vệ môi trường và Khoản 3, Điều 19 của Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/01/2022 của Chính phủ quy định quy định: Di sản thiên nhiên (bao gồm Công viên địa chất) được xác lập và công nhận đáp ứng các tiêu chí theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường.

- Tại Điểm c), Khoản 4, Điều 21 của Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/01/2022 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường xác định: Công viên địa chất toàn cầu đã được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) công nhận là thuộc loại hình Di sản thiên nhiên cấp quốc gia đặc biệt.

Do đó, Công viên địa chất Lạng Sơn đã được UNESCO công nhận thuộc đối tượng điều chỉnh theo Luật Bảo vệ môi trường và các văn bản hướng dẫn liên quan.

1.2. Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024

Tại khoản 8 Điều 2 Luật Địa chất và Khoáng sản, có quy định: Công viên địa chất là một khu vực có giới hạn xác định, có các di sản địa chất, độc đáo về văn hóa, sinh thái và khảo cổ học; có diện tích phù hợp để thực hiện các chức năng quản lý, bảo tồn, giáo dục, nghiên cứu và phát triển bền vững kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường.

Luật này cũng quy định rõ trách nhiệm, thẩm quyền, những nội dung điều tra, khoanh định, lập bản đồ các khu vực di chỉ địa chất, di sản địa chất, tài nguyên vị thế liên quan đến các giá trị cơ bản của Công viên địa chất.

Như vậy, Công viên địa chất Lạng Sơn được điều chỉnh bởi một số quy định của Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024.

1.3. Hệ thống Danh hiệu của UNESCO

Trong các hệ thống hoạt động của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) hiện nay có ba hệ thống công nhận độc lập:

- World Heritage (Di sản thế giới) – theo Công ước 1972 về bảo vệ di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới.

- Intangible Cultural Heritage - ICH (Di sản văn hóa phi vật thể) – theo Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể.

- UNESCO Global Geoparks - GGN (Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu) – theo Chương trình Khoa học Địa chất và Công viên Địa chất Quốc tế (IGGP), không dựa trên công ước quốc tế, mà là một sáng kiến và mạng lưới hợp tác tự nguyện, danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu được Mạng lưới công nhận có thời hạn, cần tái thẩm định lại sau 4 năm.

Do đó, Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn không phải di sản văn hóa hoặc thiên nhiên thế giới theo các Công ước 1972, Công ước 2003. Hiện nay theo Công ước 1972 về bảo vệ di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới thì tỉnh Lạng Sơn nói chung và vùng Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn nói riêng chưa có di sản thiên nhiên nào được UNESCO công nhận, ghi danh.

1.4. Nghị định số 215/2025/NĐ-CP ngày 08/4/2025 của Chính phủ

- Tại Điều 2, quy định về Đối tượng áp dụng như sau: áp dụng đối với các cơ quan nhà nước, tổ chức, cộng đồng, cá nhân có liên quan đến hoạt động quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị các loại hình di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, di sản văn hóa dưới nước, di sản văn hóa phi vật thể trong các Danh sách của UNESCO và Danh mục quốc gia về di sản văn hóa phi vật thể và chính sách đối với nghệ nhân, chủ thể di sản văn hóa phi vật thể.

Nghị định này hướng dẫn thi hành các quy định của Luật Di sản văn hóa năm 2024, trong đó có áp dụng các Danh sách của UNESCO về di sản văn hóa phi vật thể, di sản văn hóa và thiên nhiên được quy định tại Công ước của UNESCO 1972 và 2003, Danh mục quốc gia về di sản văn hóa phi vật thể.

Do đó, Nghị định này không áp dụng với danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu UNESCO.

2. Đối với Nghị quyết số 223-NQ/TU  ngày 30/5/2025 của Ban Thường vụ tỉnh uỷ Lạng Sơn

Đối với nội dung tại chương IV Nghị định số 215/2025/NĐ-CP ngày 08/4/2025 của Chính phủ như đã phân tích ở tiểu mục 1.2, mục 1 của văn bản này. Hiện nay, theo Công ước 1972 về bảo vệ di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới tỉnh Lạng Sơn nói chung và Vùng công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn nói riêng chưa có di sản thiên nhiên nào được UNESCO công nhận, ghi danh. Do vậy các nội dung về quản lý, bảo vệ di sản thiên nhiên thế giới tại chương IV Nghị định số 215/2025/NĐ-CP ngày 08/4/2025 của Chính phủ chưa thể đưa vào Dự thảo Quy chế quản lý và bảo vệ môi trường Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn mà thực hiện theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường.

=> CÔNG VIÊN ĐỊA CHẤT TOÀN CẦU UNESCO LẠNG SƠN – DI SẢN THIÊN NHIÊN CẤP QUỐC GIA ĐẶC BIỆT ĐƯỢC QUẢN LÝ THEO LUẬT BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG, NGHỊ ĐỊNH, THÔNG TƯ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬT BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC QUY ĐỊNH HIỆN HÀNH

Phạm Hương