Công viên địa chất nổi lên như là một loại hình mới trong lĩnh vực du lịch địa chất, mở ra một kỷ nguyên mới của trách nhiệm xã hội và du lịch thân thiện với môi trường, thúc đẩy một mô hình bảo vệ tích hợp giữa bảo tồn các đặc điểm và di sản địa chất nổi bật, đồng thời khuyến khích các cơ hội giáo dục và phát triển kinh tế-xã hội.

"Công viên địa chất toàn cầu" là một khu vực tự nhiên có ranh giới địa lý-hành chính rõ ràng, chứa đựng tập hợp các di sản địa chất và cảnh quan tầm cỡ quốc tế có giá trị khoa học, giáo dục, phát triển bền vững, cùng các giá trị khác về đa dạng sinh học, khảo cổ, lịch sử, văn hóa, xã hội và có diện tích lớn để phát triển kinh tế địa phương, thông qua hình thức phát triển du lịch và các dịch vụ phụ trợ khác được UNESCO công nhận.

Danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu UNESCO là một trong ba danh hiệu cao quý nhất của UNESCO (di sản thế giới, khu dự trữ sinh quyển thế giới, công viên địa chất toàn cầu), có giá trị xúc tác, kích cầu mạnh mẽ cho vùng Công viên địa chất; tích hợp các giá trị di sản trong vùng Công viên địa chất; tăng cường hội nhập quốc tế và trong nước là cơ hội lớn nhiều nơi khác không có; sự quan tâm, ưu tiên nhiều hơn, toàn diện hơn của Chính phủ, Bộ, ngành Trung ương, tổ chức trong nước và quốc tế, nhà đầu tư; công tác thông tin, quảng bá về các giá trị vùng Công viên địa chất được thông tin sâu rộng đến cộng đồng địa phương, du khách trong nước và quốc tế (thông tin về Công viên địa chất được đăng tải thường xuyên hơn trên các phương tiện thông tin đại chúng, mạng xã hội); công tác tuyên truyền, quảng bá, giáo dục, nâng cao nhận thức cộng đồng, nghiên cứu khoa học, bình đẳng giới... được chú trọng hơn; công viên địa chất được định hướng phát triển bền vững, chú trọng bảo tồn và phát huy tổng thể các giá trị di sản, các lĩnh vực ưu tiên được xác định rõ ràng, phù hợp với chủ trương, chính sách của Chính phủ, UNESCO, Liên Hợp Quốc...công tác phòng tránh giảm nhẹ thiên tai, ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu, sử dụng hợp lý tài nguyên... được chú trọng hơn; cơ hội sinh kế mới nhiều hơn, đặc biệt là du lịch và các dịch vụ đi kèm; cơ hội vừa tham quan du lịch lại vừa được học hỏi, hiểu biết thêm, hội nhập thêm với cộng đồng; hệ thống thông tin bao gồm Trung tâm thông tin Công viên địa chất/Bảo tàng Công viên địa chất, hệ thộng bảng biển thuyết minh về các điểm du lịch, di sản rộng khắp, ngày càng được cập nhật, bổ sung bằng các công nghệ mới, hiện đại... vừa là điểm mạnh đồng thời cũng mở ra cơ hội phát triển du lịch lớn hơn; mọi hoạt động của Công viên địa chất được giám sát thường xuyên, được kiểm tra, tái thẩm định định kỳ..., cũng giúp cho đời sống xã hội, công cuộc xây dựng, vận hành và phát triển Công viên địa chất được thuận lợi hơn, minh bạch hơn...

Hiện nay, trên thế giới có hơn 177 công viên địa chất toàn cầu được UNESCO công nhận tại 46 quốc gia. Sau khi gia nhập mạng lưới, hoạt động du lịch ở các vùng này đều phát triển vượt bậc. Du lịch địa chất là một loại hình du lịch cung cấp cho khách du lịch, khách tham quan những thông tin, những kiến thức về cơ chế hình thành, lịch sử phát triển của các thắng cảnh, các cảnh quan kì thú, những sản phẩm của tự nhiên được hình thành bởi các quá trình nội sinh và ngoại sinh. Du lịch địa chất là loại hình du lịch bền vững, mang tính giáo dục và mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương có liên quan, đã được áp dụng từ lâu ở Việt Nam dưới nhiều hình thức khác nhau.

Cộng đồng quốc tế đang ngày càng nhận thức sâu sắc về sự cần thiết phải bảo vệ các di sản địa chất chung của toàn nhân loại, hoặc các khu vực địa chất có giá trị khoa học, giáo dục, văn hóa và thẩm mỹ, tích hợp giữa việc bảo tồn và phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Phạm Hương tổng hợp